White Savior Complex en White Feminism
- Esther van Dijk
- 1 dag geleden
- 4 minuten om te lezen
Definitie: Het white savior complex verwijst naar een houding waarbij een witte persoon zichzelf ziet als een "redder" die niet-witte mensen moet helpen. Dit gebeurt vaak op een manier die de eigen rol of intenties van de witte persoon centraal stelt, in plaats van de behoeften en stemmen van de gemeenschappen die ze willen ondersteunen.
Om dit complex te vermijden, is het essentieel om te begrijpen wat het precies inhoudt en welke privileges eraan ten grondslag liggen. Het white savior complex verwijst naar een houding waarbij witte mensen zichzelf zien als "redders" van niet-witte mensen, vaak vanuit een positie van macht of superioriteit. Hoewel het op het eerste gezicht nobel lijkt, draait het in werkelijkheid vaak meer om de intenties en het zelfbeeld van de helper dan om het aanpakken van structurele problemen die mensen van kleur treffen.
Een schrijnend voorbeeld hiervan is de zaak van Renee Bach, een jonge Amerikaanse vrouw zonder medische ervaring, die een kliniek opzette in Oeganda. Ondanks haar gebrek aan expertise, voerde ze medische handelingen uit, wat resulteerde in de dood van meer dan honderd kinderen. Dit laat zien hoe gevaarlijk het white savior complex kan zijn wanneer er sprake is van een gebrek aan kennis en verantwoordelijkheid. Deze mentaliteit, geworteld in kolonialisme, heeft historische wortels waarin witte mensen hun interventies rechtvaardigden door te stellen dat niet-witte gemeenschappen "beschaafd" moesten worden.
Naast het white savior complex speelt white feminism een belangrijke rol in gesprekken over privilege en ongelijkheid. Dit is een vorm van feminisme die zich richt op witte, middenklasse vrouwen en prioriteit geeft aan kwesties die voornamelijk hen raken. Het wordt vaak geassocieerd met kapitalistische empowerment – denk aan de groei van "hustle culture" of de roep om meer vrouwelijke CEO’s – maar negeert vaak de intersecties van onderdrukking die andere vrouwen ervaren, zoals racisme, islamofobie of validisme.
De oorsprong en uitsluiting van white feminismWhite feminism heeft zijn wortels in witte suprematie en homogeniseert feminisme door te doen alsof het feminisme van witte vrouwen de norm is. Dit leidt tot de uitsluiting van gemeenschappen van kleur, zoals blijkt uit historische voorbeelden. De suffragettebeweging richtte zich bijvoorbeeld op het kiesrecht van witte vrouwen en negeerde vaak de stemmen en belangen van vrouwen van kleur. Een recenter voorbeeld is de #MeToo-beweging, die in 2017 wereldwijde aandacht kreeg door de betrokkenheid van bekende, geprivilegieerde witte actrices. Wat vaak werd vergeten, is dat #MeToo al in 2006 werd opgericht door Tarana Burke, een zwarte vrouw, die nauwelijks erkenning kreeg in de publieke discussie.
De relatie tussen white feminism en het white savior complexDe twee fenomenen overlappen op belangrijke manieren. Net zoals het white savior complex de onderliggende veronderstelling heeft dat witte mensen het "beter weten", geldt dat white feminism ervan uitgaat dat de ervaringen van witte vrouwen representatief zijn voor alle vrouwen. Het white savior complex rechtvaardigt bovendien interventies die schadelijk zijn voor niet-witte gemeenschappen, zoals tijdens het kolonialisme, terwijl white feminism vaak vrouwen van kleur marginaliseert door hen te laten opereren binnen een systeem dat witte normen centraal stelt.
Dit is ook duidelijk in de nauwe band tussen white feminism en witte fragiliteit. Veel witte vrouwen ervaren ongemak of defensiviteit bij discussies over racisme, wat gesprekken over de exclusieve aard van hun feminisme bemoeilijkt. Terese Jonsson beschrijft hoe witte feministen vaak een diepe behoefte hebben om zichzelf als "goede" witte mensen te zien, wat leidt tot een centrering van hun onschuld en het negeren van structurele ongelijkheid.
Gevolgen en kritiekHoewel witte vrouwen te maken hebben met misogynie, blijven ze profiteren van de structuren van witte suprematie. Zoals Mikki Kendall in Hood Feminism aangeeft, ondersteunt een feminisme dat politiegeweld tegen vrouwen van kleur of economische ongelijkheid negeert, niet de bevrijding van alle vrouwen, maar versterkt het juist de privileges van witte vrouwen. Dit feminisme beschouwt kwesties zoals toegang tot betaalbare kinderopvang, huisvesting of immigratiebeleid vaak als "niet feministisch genoeg".
Het is ook belangrijk te benadrukken dat de term white feminism niet verwijst naar een specifieke groep mensen, maar naar een ideologie die bepaalde vrouwen centraal stelt ten koste van anderen. Dit feminisme vertelt vrouwen van kleur dat zij moeten streven naar "zichtbaarheid" binnen een wit systeem, in plaats van het systeem zelf te veranderen.
Reflectie en vooruitgangOm zowel het white savior complex als white feminism effectief te bestrijden, moeten we erkennen hoe ze voortkomen uit een geschiedenis van kolonialisme en witte suprematie. Dit vraagt om een intersectionele benadering waarin vrouwen van kleur, queer vrouwen, vrouwen met een beperking en anderen centraal staan. Zoals Françoise Vergès in A Decolonial Feminism schrijft: "Witte vrouwen zien zichzelf vaak als ‘neutraal’ en ‘gewoon’, waardoor het moeilijk wordt om hun eigen privileges te erkennen." Het erkennen en aanpakken van deze blinde vlekken is een cruciale stap richting echte gelijkheid en solidariteit.
Door deze dynamieken te begrijpen en expliciet te benoemen, kunnen we werken aan een feminisme dat zich richt op de bevrijding van álle vrouwen, met zorg, compassie en collectieve rechtvaardigheid als kernwaarden.
White savior complex verwijst naar een houding waarbij witte mensen zichzelf beschouwen als 'redders' van niet-witte mensen, vaak vanuit een positie van macht of morele superioriteit. Deze houding centreert de intenties en acties van de witte persoon, eerder dan de daadwerkelijke behoeften of stemmen van de gemeenschappen die zij willen ondersteunen. Zie bijvoorbeeld:Cole, T. (2012). The White-Savior Industrial Complex. The Atlantic. https://www.theatlantic.com/international/archive/2012/03/the-white-savior-industrial-complex/254843/
White feminism is een vorm van feminisme die de ervaringen en belangen van witte, veelal middenklasse vrouwen centraal stelt. Het negeert vaak de intersecties van onderdrukking die andere vrouwen ervaren, zoals racisme, klassisme of validisme. De term bekritiseert geen individuen, maar een ideologische benadering binnen het feminisme die uitsluitend werkt. Zie bijvoorbeeld:Bridges, K. (2021). Book Review: White Feminism: From Suffragettes to Influencers and Who They Leave Behind by Terese Jonsson. Journal of International Women's Studies, 22(9), 455–457. https://vc.bridgew.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=2668&context=jiws
Bitfactory. (2024, 25 november). Hoe voorkom je het white savior syndrome? Charlie'S Travels. https://charlies-travels.com/wit-rijk-en-op-reis-in-afrika-hoe-ontsnap-je-aan-het-white-savior-syndrome/
Ezaydi, S. (2023, 13 maart). What is white feminism and how does it harm women of colour? Mashable. https://mashable.com/article/white-feminism-explained
Meijer, A. (2023, 27 september). Renee Bach: de witte vrouw die alles goed zou maken. VPRO Gids. https://www.vprogids.nl/documentaires/lees/artikelen/2023/Renee-Bach--de-witte-vrouw-die-alles-goed-zou-maken-Savior-complex.html
Murphy, C. (2023, 17 augustus). What Is White Savior Complex and Why Is It Harmful? Health. https://www.health.com/mind-body/health-diversity-inclusion/white-savior-complex
Murphy, C., & Meijer, A. (2023). White savior complex en white feminism. https://www.health.com/mind-body/health-diversity-inclusion/white-savior-complex
North, A. (2019, 19 augustus). How white women’s “investment” in slavery has shaped America today. Vox. https://www.vox.com/2019/8/19/20807633/slavery-white-women-stephanie-jones-rogers-1619
Comments